تا به حال با خود اندیشیده اید مسئله ای که امروزه محرومیت عاطفی خوانده میشود چه پیامد هایی برای افراد دارد؟ دکتر اسپیتز متوجه شد نوزادانی که پس از تولد باری مدت طولانی از آغوش محروم میشوند ، رفته رفته دچار اُفت روحی غیرقابل جبرانی میشوند و جه بسا سر انجام با ناراحتی های روانی ناشی از آن از پا در می آیند.پس محرومیّت عاطفی می تواند برای کودکان مهلک باشد.این ملاحظات به ظهور فرضیه ی ( گرسنگی محرّک : احتیاج شدید به محرّک های عاطفی و جسمی و ..) در نوزادان ختم شد و همچنین اشاره می کرد که مطلوب ترین محرّک ها ، آنهایی هستند که از راه صمیمیت جسمی عمل میکنند.
نظیر چنین پدیده ای در بزرگسالانی هم که در معرض محرومیت احساسی واقع می شوند ، دیده میشود.به تجربه ثابت شده است که این گونه محرک ها ممکن است باعث روان پریشی موقت بشود.یا دست کم شخص را دچار اختلالات روانی سازد.در گذشته دیده شده که در محکومان به حبس های انفرادی با مدت طولانی ، محرومیت های اجتماعی و احساسی اثری مشابه گذاشته است. در حقیقت زندان انفرادی از جمله تنبیهاتی است که حتی زندانیانی که در برابر شکنجه سخت و مقاوم بوده اند از آن وحشت دارند.
از لحاظ زیست شناختی، این امکان هست که محرومیت های عاطفی و احساسی موجد و محرک تغییرات عضوی در بدن شوند. اگر نظام فعال کننده شبکه اعصاب در ساقه ی مغز به اندازه ی کافی تحریک نشود، تغییراتی ( دست کم غیر مستقیم ) در جهت فساد یاخته های عصبی صورت میگیرد.این امر ممکن است از عوارض ثانویه ی سوء تغذیه باشد ولی سوء تغذیع نیز خودش احتمالا نتیجه ی بی توجهی و محرومیت احساسی است. بنابر این می توان زنجیره ای زیست شناختی فرض نمود که محرومیت های احساسی و عاطفی را ، با واسطه ی بی توجهی ، به فساد سلولی و نهایتا مرگ پیوند میدهد.
در حقیقت ( گرسنگی محرّک) نه تنها از لحاظ زیستی ، بلکه از لحاظ روان شناختی و اجتماعی هم از چندین جهت با گرسنگی غذا هم سویی دارد.مطلب را میتوان در این جمله خلاصه کرد: (( اگر نوازش نشوی، مُخت میپکد)) بنابر این بعد از آن که دوران صمیمیت دامان مادر به پایان می رسد، فرد هر روز در بقیه ی عمر با این معما مواجه است که دست تقدیر چه شاخی سر راهش سبز خواهد کرد. یک شاخ عبارت است از نیرو های اجتماعی و روان شناختی و زیستی مدام سد ادامه ی صمیمیت جسمانی به سبک دوران نوزادی میشود و شاخ دیگر تلاش مداوم اوست برای کسب مجدد آن صمیمیت.در بسیاری از موارد ، فرد سازگاری نشان میدهد و یاد میگیرد تا با کمترین نوازش ، حتی از نوع نمادین آن ، خود را راضی کند.
این جریان سازش را ممکن است با واژه های مختلف نام گذاری نمود، مثلا تصعید یا والایش، اما نام این جریان هرچه باشد، نتیجه جز این نیست که ( گرسنگیِ محرّک) ایام نوزادی ، تا حدی تبدیل به گرسنگیِ به رسمیت شناخته شدن میگردد. با افزایش یافتن پیچیدگی های این سازش، شخص در تلاش برای به رسمیت شناخته شدن منفرد تر میشود و همین نشانه هاست که به آمیزش اجتماعی تنوع میبخشد و سرنوشت فرد را تعیین میکند.یک هنرپیشه ی سینما ممکن است نیاز داشته باشد در هفته صدها تشویق و نوازش از دوستدارانش دریافت کند تا مُخش به اصطلاح نپُکد.در حالی که سلامت جسمی و روانی یک دانشمند احتمالن تنها مستلزم نوازش دستی از استادی سرشناس است.
واژه ی (نوازش) را میتوان کلا یک تماس صمیمیانه ی جسمانی دانست. اما این در عمل ممکن است شکل های متعددی داشته باشد.بعضی از مردم نوزاد را لفظا نوازش میکنند، دیگران اورا در آغوش میگیرند و به نرمی پشتش مینوازند، بعضی هم ممکن است به شوخی نیشگون بگیرند یا به او تلنگر بزنند.همه ی این اعمال در مکالمه هم نظایری دارند، به طوری که از طرز حرف زدن فرد می توان حدس زد چه رفتاری ممکن است با بچه ها داشته باشد.با بسط دادن این معنا، نوازش را میتوان اصطلاحا هرنوع حرکتی به حساب آورد که به رسمیت شناختن حضور دیگری را نشان میدهد.بنا بر این نوازش را میتوان واحد اساسی عمل اجتماعی نامید. تبادل نوازش ها رفتار متقابلی را تشکیل می دهد که واحد آمیزش اجتماعی است.
اریک برن در نظریه ی بازی ها مطرح میکند که وجود هر آمیزش اجتماعی، هرچه که باشد، بر فقدان آمیزش اجتماعی مزیتی زیستی دارد.این اصل در آزمایش هایی که دکتر اس.لواین روی موش ها انجام داد، نشان داده شده است. نتیجه ی این آزمایش ها این بود که نه تنها رشد جسمی و فکری و عاطفی، بلکه رشد بیوشیمیایی مغز و حتی مقاومت در برابر لوسمی ( سرطان خون) نیز به نحو موثری تحت تاثیر نوازش قرار دارند. جنبه ی مهم این آزمایش ها این بود که نشان داد نوازش های ملایم و شوک های الکتریکی دردناک، در سلامتی جانور تاثیر مساوی دارند.
از کتاب تحلیل رفتار متقابل :اریک برن
